زردی (که در پزشکی به آن “یرقان” یا “Jaundice” گفته می‌شود) حالتی است که در آن پوست، سفیدی چشم‌ها و غشاهای مخاطی به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون زرد رنگ می‌شوند. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون در کبد به وجود می‌آید و به طور طبیعی توسط کبد پردازش و از طریق صفرا و ادرار دفع می‌شود. وقتی این فرایند مختل شود، بیلی‌روبین در بدن انباشته شده و زردی ایجاد می‌کند.
چرا بچه‌ها زردی می‌گیرند؟
زردی در نوزادان بسیار شایع است، به‌خصوص در روزهای اول پس از تولد، و به آن “زردی فیزیولوژیک” می‌گویند. دلایل اصلی آن عبارتند از:
1. کبد نابالغ: کبد نوزادان تازه متولد شده هنوز به طور کامل رشد نکرده و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به‌سرعت پردازش و دفع کند.
2. تجزیه گلبول‌های قرمز: در روزهای اول زندگی، گلبول‌های قرمز اضافی (که در دوران جنینی ضروری بودند) تجزیه می‌شوند و مقدار زیادی بیلی‌روبین تولید می‌کنند.
3. تغذیه ناکافی: اگر نوزاد به اندازه کافی شیر مادر یا شیر خشک دریافت نکند، دفع بیلی‌روبین از طریق ادرار و مدفوع کاهش می‌یابد.
4. علل غیرطبیعی: در برخی موارد، زردی ممکن است به دلیل مشکلات پزشکی مثل ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین (مثلاً مشکل Rh یا ABO)، عفونت، یا بیماری‌های کبدی باشد.
زردی معمولاً بی‌خطر است و در عرض چند روز تا یک هفته خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما اگر شدید باشد یا طولانی شود، نیاز به درمان دارد.
دستگاهی که بچه را زیر آن می‌گذارند چیست و چه کار می‌کند؟
این دستگاه “فتوتراپی” (Phototherapy) نام دارد و از نور خاصی (معمولاً نور آبی با طول موج مشخص) استفاده می‌کند تا زردی را درمان کند. عملکرد آن به این صورت است:
– تغییر شکل بیلی‌روبین: نور آبی به پوست نوزاد تابیده می‌شود و بیلی‌روبین موجود در خون را به شکلی محلول در آب (به نام لومیروبین) تبدیل می‌کند. این فرم جدید نیازی به پردازش توسط کبد ندارد و به راحتی از طریق ادرار و صفرا دفع می‌شود.
– کاهش سطح بیلی‌روبین: با این روش، سطح بیلی‌روبین در خون کاهش می‌یابد و زردی کم‌کم از بین می‌رود.
نوزاد معمولاً با چشم‌بند (برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور) زیر این دستگاه قرار می‌گیرد و ممکن است چند ساعت یا چند روز بسته به شدت زردی تحت درمان باشد.
نکته:
اگر زردی خیلی شدید شود و درمان نشود، می‌تواند به عارضه‌ای نادر به نام “کرنیکتروس” منجر شود که به مغز آسیب می‌رساند. به همین دلیل پزشکان زردی را جدی می‌گیرند و سطح بیلی‌روبین را با آزمایش خون بررسی می‌کنند.
