ماه از جمله اجرام آسمانی است که نقش پررنگی در زندگی بشر و فرهنگ‌های گوناگون داشته است. نور ماه، که در شب‌های صاف چشم ما را به خود جذب می‌کند، در نگاه معمول سفید رنگ به نظر می‌رسد، اما گاهی ممکن است زرد، نارنجی یا حتی قرمز به نظر آید. این تفاوت رنگ به پدیده‌های علمی مختلفی مرتبط است که به درک ما از نور و جو زمین کمک می‌کنند. در این مقاله، به بررسی دلایل سفید یا زرد بودن نور ماه می‌پردازیم.
ماه: منعکس‌کننده نور خورشید
ماه به خودی خود منبع نور نیست، بلکه نور خورشید را منعکس می‌کند. سطح ماه از مواد معدنی و سنگ‌هایی تشکیل شده که نور خورشید را به شکل پراکنده بازتاب می‌دهند. این بازتاب باعث می‌شود که ماه درخشان به نظر برسد، اما رنگ نور آن عمدتاً تحت تأثیر عواملی مانند ترکیب سطح ماه و محیطی که نور از آن عبور می‌کند، قرار می‌گیرد.
در فضای باز و بدون دخالت جو زمین، نور بازتابی ماه نزدیک به سفید خالص است. این به دلیل تعادل نسبی در تمامی طول‌موج‌های نوری است که از خورشید منعکس شده و به چشم ما می‌رسد.
چرا نور ماه سفید به نظر می‌رسد؟
نور خورشید، که منبع اصلی نور ماه است، ترکیبی از تمام طول‌موج‌های مرئی است و به همین دلیل سفید دیده می‌شود. هنگامی که این نور به سطح ماه برخورد می‌کند، بیشتر طول‌موج‌ها به طور یکنواخت بازتاب می‌شوند و به همین دلیل، ماه در بیشتر مواقع سفید به نظر می‌رسد.
اما این رنگ سفید مطلق نیست. ترکیب مواد سطح ماه، مانند خاک‌های غنی از سیلیکات، تا حدی باعث کاهش شدت بازتاب برخی طول‌موج‌ها می‌شود. این اثر آنقدر کوچک است که در نگاه معمول، ماه همچنان سفید به نظر می‌رسد.
علت زرد یا نارنجی شدن نور ماه
رنگ ماه ممکن است تحت تأثیر شرایط خاصی تغییر کند و زرد یا نارنجی به نظر برسد. این پدیده معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:
۱. اثر جو زمین
وقتی ماه در نزدیکی افق قرار دارد، نور آن باید از لایه‌های ضخیم‌تر و بیشتری از جو زمین عبور کند. جو زمین شامل مولکول‌های گاز، ذرات گردوغبار، و بخار آب است که طول‌موج‌های کوتاه‌تر نور (آبی و بنفش) را بیشتر پراکنده می‌کنند. این پراکندگی باعث می‌شود طول‌موج‌های بلندتر، مانند زرد، نارنجی یا قرمز، به چشم ما برسد.
۲. آلودگی نوری و ذرات معلق
در مناطقی با آلودگی نوری یا جوی بالا، ذرات معلق مانند غبار یا دود می‌توانند نور ماه را تغییر دهند. این ذرات بیشتر طول‌موج‌های کوتاه‌تر را جذب یا پراکنده می‌کنند و باعث می‌شوند ماه زرد یا نارنجی به نظر برسد.
۳. ارتفاع و زاویه دید
هنگامی که ماه در آسمان بالاتر است، نور آن مسیر کوتاه‌تری از جو را طی می‌کند. این شرایط باعث می‌شود که طول‌موج‌های کوتاه‌تر کمتر پراکنده شوند و ماه سفیدتر به نظر برسد. اما زمانی که ماه نزدیک افق است، همان‌طور که در طلوع یا غروب ماه دیده می‌شود، زاویه تابش باعث طولانی‌تر شدن مسیر نور و تغییر رنگ آن می‌شود.
۴. پدیده‌های جوی خاص
وجود ابرها، مه، یا حتی ذرات ناشی از فوران‌های آتشفشانی در جو نیز می‌تواند رنگ نور ماه را تغییر دهد. این شرایط معمولاً باعث زردتر یا حتی نارنجی‌تر شدن نور ماه می‌شوند.
تفاوت میان نور خورشید و نور ماه
نکته مهم این است که نور خورشید معمولاً سفید مایل به زرد دیده می‌شود، زیرا جو زمین آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما نور ماه که از سطح آن بازتاب می‌یابد، به دلیل پراکندگی کمتر، نزدیک‌تر به سفید خالص است. تفاوت میان این دو بیشتر به اثر بازتاب از سطح ماه و شرایط جوی زمین مربوط می‌شود.
جمع‌بندی
نور ماه در ذات خود سفید است و این سفیدی ناشی از ترکیب متوازن طول‌موج‌های نوری بازتاب شده از سطح آن است. با این حال، شرایط جوی زمین، آلودگی، و زاویه دید می‌توانند رنگ نور ماه را تغییر داده و آن را زرد یا نارنجی نشان دهند. درک این پدیده‌ها، علاوه بر لذت بردن از زیبایی آسمان شب، به ما کمک می‌کند تا با فرآیندهای فیزیکی و جوی اطرافمان بهتر آشنا شویم.
در نهایت، ماه همواره یادآور نظم کیهانی و نقش حیاتی نور در زندگی بشر بوده است، چه سفید بدرخشد و چه زرد به نظر آید.
